Wat leiders kunnen leren van de reddingsactie van de paarden van Marrum

feb 01, 2024
Goed leiderschap
Goed leiderschap kan voor eenieder een andere betekenis of invulling hebben. We zijn immers allemaal anders met andere behoeften. Een van de kenmerken van een goede leider is dus luisteren en daarnaar acteren. In veel huidige organisaties zie je een overgang van manager naar leider. De behoefte naar leiders die medewerkers meenemen naar de toekomst of in een verandering groeit aanzienlijk. Steven R. Covey (auteur van ‘zeven eigenschappen van effectief leiderschap) gaf de volgende quote: “De leider is degene die in de hoogste boom klimt, de hele situatie overziet en roept: verkeerde jungle! Maar wat wordt vaak teruggeroepen door de managers en de mensen die druk zijn met de productie? Mond houden! Het gaat uitstekend!” Daarnaast heerst nog een Nederlandse nuchterheid van: ‘Eerst zien dan geloven’. Er wordt dus kritisch naar een leider gekeken, waar hij of zij eerst publieksfavoriet is, kan dit later omgedraaid zijn, en weer andersom. Maar is een goede leider ook altijd de held? Laten we eens terugkijken naar een voorbeeld wat zich nu 12 jaar geleden heeft afgespeeld en waar we nog steeds van kunnen leren.

Paarden van Marrum vast op een dobbe

In de eerste week van november 2006 zat heel Nederland, samen met de rest van de wereld, aan de buis gekluisterd. Niet vanwege een sportevenement zoals de Olympische spelen of een voetbalwedstrijd. Nee, het was vanwege 200 paarden. Door een Noordwesterstorm kwam het water zo hoog te staan dat deze paarden vast kwamen te zitten op een dobbe in de Friese plaats Marrum. Terwijl zij daar staan en geen kant meer op kunnen, gaan diverse omliggende gemeenten met de eigenaar en met elkaar in overleg. Er wordt contact gezocht met de provincie. De provincie neemt weer contact op met het Rijk. De brandweer wordt ingeschakeld, en zelfs het leger rukt uit met potons. Er wordt zelfs over gedacht om naast de paarden te schieten, zodat de paarden van schrik het eiland afrennen. Alle besluitvormingsprocessen die bekend zijn worden doorlopen, huidige draaiboeken gehanteerd, lijnen van verantwoordelijkheid gevolgd. Zonder resultaat, want de paarden stonden nog steeds op de dobbe.

De drukke en eenzame momenten van een leider

De leider in deze crisis is de lokale burgemeester Wil van de Berg. Er komt in een hele kort tijd veel op hem af; Hij moet een crisisteam opzetten en dit team heeft communicatiemiddelen, onderdak, eten en drinken nodig. De politie, brandweer, dierenarts, landschapsbeheer en waterstaat wordt ingeschakeld. Adviezen worden ingewonnen van weer- en waterdeskundigen. De veearts rapporteert om het aantal uur hoe het met de paarden gaat. Hij neemt contact op met de Commissaris der Koningin, Ed Nijpels, die neemt weer contact op met de minister van Defensie. Het leger wordt ingeschakeld. Er worden door een dan nog onbekende politieke partij, de Partij voor de Dieren, kritische vragen aan minister Veerman gesteld. Deze partij doet ook meteen aangifte tegen boer Piet.

Er wordt een fonds opgericht om de dieren te kopen. Duizenden euro’s worden gestort op de rekening van het fonds voor redding van de paarden op de dobbe. Lokale tot internationale media doen continu verslag van dit tragedie op dat moment. Veel mensen staan op de dijk om dit met hun eigen ogen te zien. En dan zijn er nog meer dan 120 vrijwilligers die de dieren proberen te voeren, warm te houden en van vers drinkwater te voorzien. Iedereen kijkt naar burgemeester Van de Berg. Na de eerste uren ontstaat de onrust, die omslaat naar ongeduld en woede. Boer Piet wordt op de dijk uitgescholden en bedreigd. De burgemeester en zijn lokale crisisteam worden incompetentie verweten. Het vraagt van deze leider om in een korte tijd alles te overzien en te handelen.

De redding door dames met expertise op het juiste gebied

Eén dame uit de buurt zag dit hele drama op tv voorbijkomen. Ze vraagt zich af waarom er niet naar het gedrag van een kudde paarden wordt gekeken, en bedenkt een plan. Samen met een paar andere dames wil ze naar de dobbe toe rijden en de paarden lokken. Het plan wordt aan de burgemeester voorgelegd. Hij stemt er niet mee in, het is immers te gevaarlijk voor deze dames. Op de derde dag mogen deze dames het toch proberen omdat de omstandigheden nu beter zijn; het waterpeil is gezakt en het weer is rustiger geworden. De route wordt bepaald, vier dames gaan als ‘lokkers’ richting de dobbe en twee gaan eromheen. De paarden staan ongeveer op 700 meter afstand van land, maar op 40 meter begint het paard te hinniken naar de 200 paarden. En wat er vervolgens gebeurt is ongelooflijk. 200 paarden komen als een trechter op de paarden en dus op het land af. Het is een ontroerend gezicht als de paardenmassa in beweging komt. Eén van de dames, initiatiefneemster Micky Nijboer, valt van haar paard, maar het dier blijft rustig wachten totdat ze er weer opgeklommen is. De toeschouwers op de dijk juichen, er wordt geroepen en gehuild. De weg terug is een tocht van heldenmoed, overwinning en natuurkracht.
Een goede leider geeft iedereen de ruimte

Velen zien de burgemeester niet als de grote held en misschien terecht: het was de veearts Marten de Vries die met gevaar voor eigen leven en met zijn eigen handen een veulen heeft gered en telkens weer in een klein bootje stapte en naar de dobbe voer. Maar ook vrijwilligster Norma Miedema die de dieren persoonlijk verzorgde met drinken en warme dekens. En het waren de moedige ruiters, waarvan zes de tocht hebben ondernomen naar de dobbe. Zonder deze heldinnen was de redding niet geslaagd. Maar het was tegelijk de leider, de burgemeester die vanuit de achtergrond deze en andere helden de ruimte gaf. En zo gaat dat vaak bij leiderschap. Hij ondersteunt en geeft weliswaar richting, maar zelden boekt de leider zelf een concreet resultaat. Leiders worden na afloop meestal geen helden genoemd. Het gaat zelfs vaak mis als leiders zelf ook helden willen worden. Vele grote leiders gingen zonder roem ten onder doordat ze vanuit hun zelfoverschatting en narcisme alle eer naar zichzelf wilden toe halen. Alexander de Grote negeerde zijn adviseurs na zijn zoveelste overwinning en stierf in overmoed door een gifbeker. Napoleon strandde met duizenden soldaten door zelfoverschatting in een verschrikkelijke winter in Rusland. Als leiders goden worden, is hun val vaak nabij. Het risico van zelfoverschatting is aanwezig. Leiderschap, eer en applaus doet iets met het ego van de leider. Een leider die niet alleen goed contact heeft met zijn omgeving, maar ook contact houdt met zichzelf en kritisch reflecteert op zijn innerlijke processen, geeft helden de ruimte in plaats van dat hij zelf de held gaat uithangen.

Hoeveel ruimte geef jij aan helden in jouw organisatie?

Gerelateerde blogs